İndirimli Satış Reklamları ve Ticari Reklam Hükümlerinde Yapılan Değişiklikler
02.03.2022
Giriş
Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nde (“Yönetmelik”) 01.02.2022 tarihli Resmi Gazete ile önemli değişiklikler yapıldı. Ticaret Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen bu değişiklikler 01.03.2022 tarihi itibariyle yürürlüğe girdi. Bu çalışmada indirimli satış reklamları, internet ortamında satışa sunulan ürünlere ilişkin değerlendirmeler, kişiselleştirilmiş fiyat kavramı gibi hususlar hakkında getirilen yeni düzenlemelerden tüketiciler ve ticari uygulamada bulunanların nasıl etkileneceği açıklanacaktır.
Tedavi Öncesi – Sonrası İfadeleri veya Görselleri Yasağı Kaldırıldı
Ticari reklamlara ilişkin olarak Yönetmelik’in 5. maddesinin (ğ) bendinde yer alan “Hastaların tedavi öncesi ve sonrasına ait ifade ya da görüntüler içeremez.” ifadesi, yapılan değişiklikle kaldırıldı.
Sağlık beyanı içeren reklamlar ‘Sağlık Beyan ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkında Yönetmelik’e ve diğer reklamlara nazaran daha özel birtakım sınırlamalara tabi olmaya devam edecek. Fakat işbu değişiklikle beraber söz konusu düzenlemelere uygun olarak kurgulanan bir ticari reklamda hastaların tedavi öncesi ve sonrasına ait ifade ya da görüntülere yer verebilecektir. Ancak tanıtımın doğruluk ve dürüstlüğe uygun olması gerekmektedir.
“Kişiselleştirilmiş Fiyat” Kavramı
Daha önce mevzuatta yer almayan “kişiselleştirilmiş fiyat” kavramı, Yönetmelik’in 13. maddesine eklenen bir fıkra ile ilk kez düzenlenmiş oldu. Söz konusu eklemeye göre “Bir mal veya hizmete ilişkin olarak tüketicinin satın alma davranışı ve diğer kişisel verileri analiz edilerek sunulan fiyat” kişiselleştirilmiş fiyat olarak nitelendirilecektir.
Düzenlemenin devamında satıcı ve sağlayıcılara yönelik bir yükümlülük getirilmiştir; tüketiciye kişiselleştirilmiş fiyat sunulması halinde satıcı ve sağlayıcının aynı alanda hem güncel fiyata hem kişiselleştirilmiş fiyata yer vermesi gerekecektir. Aynı zamanda tüketiciye kendisine sunulan fiyatın kişiselleştirilmiş fiyat olduğu bilgisinin de aynı alanda verilmesi gerekecektir. Bu sayede tüketiciler ilgilendikleri mal ve hizmetin güncel piyasa fiyatı konusunda doğru bilgiye ulaşabileceklerdir.
İndirimli Satış Reklamlarında Son 30 Gün İçerisindeki En Düşük Fiyat Esas Alınacak
Geçtiğimiz son bir yıl içerisinde döviz kurlarındaki dalgalanmalar ve yüksek enflasyon sebebiyle mal ve hizmetlerin fiyatlarında sürekli değişiklikler görülür olmuştur. Bu sebeple bir mal ve hizmetin fiyatlarında indirim yapıldığını gösteren reklamlarda (indirimli satış reklamı) indirimden önceki fiyatın fahiş yüksek gösterilmesi gibi aldatıcı uygulamaların engellenmesi adına Yönetmelik’in 14. maddesine yeni bir fıkra eklenmiştir.
Hükme göre indirimli satış reklamlarında, indirimden önceki satış fiyatı belirtilirken, indirimden önceki otuz gün içerisinde uygulanan en düşük fiyat esas alınacaktır. Bir başka deyişle indirimsiz satış fiyatı, (üzeri çizili fiyat), o ürününbir önceki aydaki en ucuz fiyatı olacaktır. Aksi halde reklamın yayınlandığı mecraya göre idari para cezaları uygulanabilir.
İşbu hüküm meyve ve sebze gibi çabuk bozulan mallarda geçerli olmayacaktır. Yani bu gibi ürünlerde indirimden bir önceki fiyat esas alınacaktır. Bu sayede tüketiciler indirimli satış reklamlarında, indirimin miktarı ve oranı hususunda yanılmadan dürüst satın alma ilişkisine muhatap olacaktır. İndirimsiz satış fiyatının son 30 içerisindeki en düşük fiyat olduğunun ispatı ise reklam veren üzerinde olacaktır.
Bağlı Kredi Sözleşmelerinin Reklamlarında Yer Alması Gereken Bilgiler
Yeni düzenleme ile birlikte bir mal ve hizmetin bağlı kredi ile satışa sunulduğunun belirtildiği reklamlarda başkaca bilgilerin de tüketiciye sunulması gerekecektir. Yönetmelik’in 25. Maddesinin 4. fıkrasına eklenen hükme göre söz konusu reklamlarda kredinin vadesine, faiz oranına, tüketiciye toplam maliyetinin aylık ve yıllık yüzde değerine ve geri ödeme koşullarına reklamın yayınlandığı alanda veya uyarı işareti ile tüketicilerin yönlendirilerek ayrıntılı bilgi alabileceği bir internet sitesinde veya açılır ekranda yer verilmesi gerekecektir
Karşılaştırmalı Fiyat Sunumu Hakkında Yeni Düzenlemeler
Yönetmelik’e eklenen 28/A maddesi elektronik ticarete ilişkin yapılan düzenlemelerden bir diğeridir. Söz konusu değişiklik internet ortamında satışa sunulan mal veya hizmetlerin fiyat, nitelik ve benzeri hususlarda karşılaştırma yapılması durumlarına ilişkindir. Burada dikkat edilmesi gereken husus rastgele sıralamaların değil, karşılaştırma yapılarak sıralanan mal ve hizmetlerin işbu düzenleme kapsamına girdiğidir.
Karşılaştırma yaparak mal ve hizmet sıralayan platformlara fiyat karşılaştırması açısından cimri.com, akakce.com örnek teşkil ederken nitelik karşılaştırması açısından epey.com örnek verilebilir. Bu hallerde sıralamanın yapıldığı alanda tüketicilerin ayrıntılı bilgi almak için yönlendirilebileceği bir bağlantı veya uyarı işareti bulunması gerekecektir. Bu bağlantıda tüketiciler, sıralamanın hangi ölçütler dikkate alınarak oluşturulduğuna ilişkin bilgiye vakıf olabileceklerdir. İşbu düzenleme satıcı ve sağlayıcılara, tüketicilere karşı sıralama ölçütlerine ilişkin bilgi verme yükümlülüğü yüklemektedir.
Tüketici Yorumlarına İlişkin Yeni Düzenlemeler
İnternet ortamında satışa sunulan mal ve hizmetler hakkında tüketicilerin yapmış olduğu değerlendirmeler veya yorumlar; söz konusu mal ve hizmetlerle ilgilenen diğer tüketicilerin karar vermelerinde oldukça etkili bir rol oynamaktadır. Söz konusu düzenleme de işbu hususta tüketicilerin korunması ihtiyacına binaen Yönetmelik’e eklenmiştir. Eklenen 28/B maddesi tüketicilere yorum ve değerlendirme yapabilecekleri bir imkan sağlayan satıcı, sağlayıcı veya aracı hizmet sağlayıcılara bazı yükümlülükler getirmektedir. Yorum veya değerlendirme imkanı sağlayan bu kuruluşlar, yorum ve değerlendirme yapma imkanını yalnızca ilgili mal veya hizmeti satın alanlara sunabileceklerdir. Bu halde mal veya hizmetle ilgilenen tüketiciler; söz konusu mal veya hizmeti edinmeden yapılabilecek yorum ve değerlendirmelerle ürüne dair hatalı izlenim edinmekten korunmuş olacaklardır.
Sadece ilgili mal ve hizmeti satın alan tüketicilerin değerlendirme yapmalarına imkan sağlayacak satıcı, sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılar, bu imkanı sağlamış oldukları alanda veya orada yer verecekleri bir bağlantı ile tüketicilere değerlendirmelerin hangi esaslara göre yayınlandığına ilişkin bilgi vermekle de yükümlüdür.
Söz konusu yeni düzenleme ile beraber tüketici değerlendirmelerinin olumlu ya da olumsuz ayrımı yapılmaksızın en az bir yıl süre ile objektif ölçütlere göre yayınlanması gerekmektedir. Satıcı, sağlayıcı veya aracı hizmet sağlayıcılar tarafından yayınlanmasına izin verilmeyen tüketici değerlendirmelerinin olması halinde bu durum değerlendirmeyi yapan tüketiciye derhal bildirilecektir. Ayrıca bu özneler, ilgili mevzuata aykırı olarak sağlık beyanı içeren tüketici değerlendirmelerini yayınlamama yükümlüğü altındadır.
Yaşanan mağduriyet sonucunda yapılan tüketici değerlendirmelerinde mağduriyetin giderilmesi halinde bu durumun gerekli doğrulama yapıldıktan sonra aynı yerde gecikmeksizin yayınlanması gerekecektir.
İlgili maddenin son fıkrası ise bir mal ve hizmetin satışının artırılması amacıyla doğru olmayan tüketici değerlendirmelerinin yapılması için anlaşma yapılmasını yasaklamaktadır.
Şikayet Platformlarına İlişkin Yeni Düzenlemeler
Yönetmelik’e eklenen 28/C maddesi ise tüketici şikayetlerinin yayınlanmasına imkan sağlayan platformlarının da yukarıda izah edilen Yönetmelik madde 28/B hükmündeki yükümlülüklere tabi olacağı hakkındadır. Ek olarak bu platformlar, şikayetleri yayınlamadan önce değerlendirme yapılan satıcı ve sağlayıcılara açıklama yapma veya cevap verme haklarını kullanmaları için en az 72 saat süre tanıma yükümlülüğü altındadır. Bununla birlikte söz konusu platformların, değerlendirme yapılan satıcı veya sağlayıcılara açıklama yapmaları için üyelik, ücret alma gibi ön koşullar yaratmayacağı düzenlenmiştir. Ayrıca değerlendirmelerin gerçeği yansıtmadığı durumlarda şikayetin yayınlanmaması gerekmektedir.
Aldatıcı Ticari Uygulamalarda Sayılan Örneklerde Değişiklikler Yapıldı
Yönetmelik’in ekinde yasaklanan aldatıcı ticari uygulamalara yönelik örnekler sıralanmıştır. Yeni düzenleme ile söz konusu hükümde yer alan döviz fiyatından etkilenmediği halde haksız yere fiyat artışı yapma fiili örnekler arasından çıkarılmıştır. Bu ilginç değişikliğe döviz kurundaki sürekli dalgalanmaların sebep olduğu görüşündeyiz. Zira kurdaki fahiş artışın neden olduğu yüksek enflasyon herhangi bir mal veya hizmetin döviz fiyatından etkilenmemesine olanak tanımamaktadır.
Yeni düzenlemeyle madde içeriğine iki örnek daha eklendi. 2022 yılında ülkemizde düzenlenecek olan Arctic Monkeys müzik grubunun konseri için yapılan bilet satışında yaşanan şaibe ile gündeme gelen; bot olarak adlandırılan ve satın alma sürecini otomatikleştiren yazılımlarla çok sayıda bilet alarak, tüketicilere yeniden ve daha yüksek fiyatlarla bilet sunulması fiili aldatıcı ticari uygulama örnekleri arasına girdi. Karaborsa satışı olarak bilinen bu satışlar söz konusu düzenleme ile yasaklanmıştır.
Hükme eklenen bir diğer örnek ise yine internet ortamında satışa sunulan mal ve hizmetlere ilişkindir. Söz konusu satışlarda tüketicilerin karar vermelerini olumsuz yönde etkileyecek ya da vereceği kararda satıcı lehine değişikliklere yol açacak şekilde yönlendirici ara yüz tasarımları, seçenekler veya ifadeler kullanmak yasaklanmıştır.
Diğer Değişiklikler
Yeni değişiklikle birlikte ilaçlar, tıbbi cihazlar ve tütün mamulleri gibi ürünlerde olduğu gibi biyosidal ürünlerin de ilgili mevzuatında yer alan reklam ve tanıtımla ilgili diğer hükümlere uygun reklamlarının yapılması gerekecektir.
Yönetmelik değişikliği ile getirilen yeni bir düzenleme de Reklam Kurulu tarafından tüketicinin korunmasına yönelik kılavuzlar hazırlanacağıdır. Söz konusu düzenleme neticesinde Reklam Kurulu tarafından yayınlanacak kılavuzların hızla değişen ve gelişen reklam sektöründe yayınlanan içeriklerin hukuka uygun olması noktasında yol gösterici olacağı kanaatindeyiz.